İş kazası bildirimi, iş kazasının kanunda düzenlenen yerlere bildirilmesidir. Bir işverene tabi çalışan kişilerin iş kazası geçirmesi durumunda bildirim yükümlülüğü işverene aittir. İşveren kanunda gösterilen sürelerde ve usulüne uygun olarak durumu yetkili makamlara bildirmek ile sorumlu tutulmuştur. İş kazası bildirimi yapmayan işverenlere Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca iş kazasının meydana gelmesinde işverenin kusurunun bulunması durumunda cezai sorumluluğu da gündeme gelecektir.
İş kazası bildirimi, iş kazasına uğrayan sigortalının Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sunulan hizmetlerden yararlanabilmesi için yapılmalıdır. İş kazasına uğrayan kişi bu kaza sonucu vefat etmiş ise iş kazası bildirimi yapılmadan Sosyal Güvenlik Kurumu’nun iş kazası nedeni ile sağlamış olduğu hizmetlerden mirasçıları da yararlanamaz. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yardımda bulunulabilmesi için söz konusu iş kazasının yardım gerektirecek ölçüde olması aranmıştır. Yani küçük ve önemsiz kazalar, örneğin parmak incinmesi gibi durumlar Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yardımda bulunulmayan durumlardır.
İş Kazası Bildirimi Nereye Yapılır?
İş kazasının meydana gelmesi durumunda iş kazası bildirimi yapmakla yükümlü olanların mümkün olan en kısa sürede yetkili kolluk kuvvetlerine haber vermesi gereklidir. Ardından kanunda belirtilen süreler içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’nu durumdan haberdar etmelidir. Eğer ortada özel istihdam bürosu aracılığı ile kurulan geçici bir iş ilişkisi mevcut ise iş kazası durumundan özel istihdam bürosunun da haberdar edilmesi gerekmektedir. Meydana gelen iş kazası işveren tarafından bilinmediği takdirde durum işverene hemen bildirilmelidir. Sosyal Güvenlik Kurumu yerine başka kurumları yapılan bildirimler kurumca dikkate alınmamaktadır.
İş Kazası Bildiriminin Şekli
İş kazası bildirimi Sosyal Güvenlik Kurumu’na iki şekilde yapılabilmektedir. İlk olarak bildirim Sosyal Güvenlik Kurumu’nun internet sayfasından elektronik ortamda veya yazılı olarak yapılabilmektedir. İş kazası bildirimi yapacak olan kişi bu yollardan istediğini seçmekte özgürdür. Elektronik ortamdan bildirimde bulunabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işverene verilen kullanıcı kodu ve e-bildirge şifresine sahip olmak gerekmektedir. Elektronik ortamda yapılan bildirimlerin ayrıca yazılı olarak kuruma bildirilmesine gerek yoktur.
İş kazası bildirimi için yazılı başvuru da iki şekilde yapılabilmektedir. İlk olarak bildirim yükümlüsü tarafından iş kazasına ilişkin bilgiler bir dilekçe ile kuruma iletilebilir. Diğer yol ise iş kazası bildirimine ilişkin kurumun sitesinde bulunan formun doldurulması yoludur.
İş kazası bildirimi posta yolu ile de yapılabilmektedir. Bildirim adi posta veya kargo ile yapılması halinde kurumca bildirim süresinin hesabında kurum kayıtlarına giriş esas alınmaktadır. Bildirim iadeli taahhütlü posta ile yapıldığı takdirde postaya veriliş tarihi dikkate alınmaktadır.
İş Kazası Bildirimi Kim Tarafından Yapılır?
İş kazası bildirimi, 5510 sayılı kanunun 4/1-a maddesi kapsamında bulunan ve hizmet akdi kapsamında bir veya birden fazla işverene bağlı olarak çalışanlar bakımından işveren tarafından yapılmalıdır. Eğer kişi aynı kanunun 4/1-b kapsamında yer alan muhtar veya kendi ad ve hesabına çalışan biri ise iş kazası bildirimi bu kişilerce doğrudan yapılmalıdır. Ayrıca üniversite bünyesinde kısmi süreli çalışan öğrencilerin geçirmiş olduğu iş kazaları üniversite tarafından bildirilmelidir. Önem arz eden bir diğer nokta şantiye şeflerine ilişkin yönetmelikte görülmektedir. Şantiye şefleri görevli oldukları inşaat alanında meydana gelen iş kazalarını derhal ilgili mercilere bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır.
Yukarıda açıklandığı üzere işveren tarafından bildirim yapılması ancak işçi ile aralarında bir hizmet akdinin mevcut olduğu durumlarda söz konusu olmaktadır. Yargıtay’ın görüşüne göre eğer işveren ile kazaya uğrayan arasında bir eser sözleşmesi mevcut ise iş kazası bildirimi işveren tarafından yapılmak zorunda değildir.
İş kazasına uğrayan kişi alt işveren tarafından çalıştırılan biri ise iş kazası bildirimi alt iş veren tarafından yapılmalıdır. Ancak alt işveren tarafından iş kazası bildirim yükümlülüğü yerine getirilmemiş ise asıl işveren de sorumluluk altına girecektir. Bu durumda alt işveren ve asıl işveren Sosyal Güvenlik Kurumu’na karşı müteselsilen sorumlu olacaklardır.
İş kazası bildirimi yapması zorunlu tutulan bir diğer grup ise sağlık hizmeti sunucularıdır. Sağlık hizmeti sunucularının kapsamına iş yeri hekimi, sağlık ocakları, resmi hastaneler ve özel hastaneler girmektedir. Kanunda sayılan bu kişi ve kurumların iş kazası durumu kendilerine intikal ettiği andan itibaren iş kazası bildirimi yapmakla sorumlu oldukları unutulmamalıdır. Ayrıca iş kazası durumundan bu kişi ve kurumlarca kolluk kuvvetlerinin de haberdar edilmesi gerekmektedir. Eğer bu kişi ve kurumlar iş kazası bildirimini kolluk kuvvetleri ve savcılığa bildirmezlerse “sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi suçu” işlenmiş olacaktır ve bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaklardır.
İş Kazası Bildirim Süresi Kaç Gün?
İş kazası bildirim süreleri kişinin sigortalı olduğu kola göre değişiklik göstermektedir. Sigortalı kişi 5510 sayılı kanunun 4/1-a maddesi kapsamında hizmet akdi kapsamında bir işverene bağlı çalışıyor ise bildirim söz konusu işverence yapılmalıdır. İşveren iş kazası bildirimini kazanın meydana geldiği günden sonraki üç iş günü içerisinde kuruma bildirmeli ve kolluğa derhal haber vermelidir.
Aynı kanun kapsamında muhtar veya kendi ad ve hesabına çalışan kimseler ise iş kazası bildirimini kendileri yapmalıdırlar. Bildirimin iş kazası sonucu meydana gelen rahatsızlığın bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonraki üç iş günü içerisinde yapılması gerekmektedir. Örneğin kişi eğer hastaneye yatırılmış ise taburcu olduğu gün söz konusu engel kalkmıştır. Ancak bu kapsamda bildirim de bulunacak sigortalılar açısından tanınan bildirim süresi iş kazasından sonra en fazla bir aydır.
İş kazası bildirim süresi bakımından şantiye şeflerine ilişkin düzenleme önem arz etmektedir. Şantiye Şefleri Hakkında Yönetmelik’in 8. maddesine göre şantiyelerde gerçekleşen iş kazaları şantiye şefi tarafından derhal yetkili yerlere bildirilmelidir. Bu kapsamda işverene tanınan üç günlük süre şantiye şefleri bakımından geçerli değildir.
Tatil günleri yapılan çalışmalar sırasında iş kazasının meydana gelmesi durumunda sürenin başlama tarihine dikkat edilmelidir. Hafta sonları ve resmî tatil günleri iş kazası bildirimi süresinin hesabında dikkate alınmamaktadır.
Sağlık hizmeti sunucuları bakımından bildirim süresi ise iş kazası geçiren sigortalının bu yerlere başvuru tarihinden itibaren on gündür. Sağlık hizmet sunucuları bakımından öngörülen süre iş günü olarak düzenlenmediği için sürenin hesabında hafta sonları ve resmî tatil süreleri de hesaplamaya dahildir.
İş Kazası Bildirim Cezası
İş kazası bildirmeme cezası belirli olasılıklara göre farklılık göstermektedir. İşveren tarafından sigortalı olarak çalıştırılan ancak geçirdiği iş kazası kuruma bildirilmeyenler ile kuruma sigortalı olarak dahi bildirilmeyen açısından uygulanacak cezalar farklıdır.
Buna göre işveren işçiyi sigortalı olarak kuruma bildirmiş ancak daha sonrasında geçirdiği iş kazası durumunu süresi içerisinde kuruma bildirmemiş ise iş kazası geçiren işçiye kaza tarihinden itibaren kurum tarafından bağlanan geçici iş göremezlik ödeneği ve bu ödeneğin yasal faizi işverenden tahsil edilecektir.
Eğer iş kazası geçiren işçinin işverence kuruma kaydı hiç yapılmamış, iş kazasından sonra yapılmış veya kurum tarafından sonradan tespit edilmiş ise işveren işçiye ödenen sosyal sigorta yardımlarını ödemek zorundadır. Dikkat edilmesi gereken nokta işverence işe giriş kaydının kuruma kanuni süresinden sonra verilmesi veya kurumca tespit edilmesi durumları iş kazasından önce gerçekleşmiş ise işveren tarafından sosyal sigorta yardımları ödenmek zorunda değildir. İş kaydı ile iş kazasının aynı gün olması durumunda ise Yargıtay’a göre iş kaydının kuruma iş kazasından önce ulaştığının ispatı işverence yapılmalıdır.
İş kazaları işveren veya sağlık hizmeti sunucuları tarafından kuruma bildirilmediği takdirde işin dahil olduğu tehlike sınıfına göre belirli bir miktarda para cezası uygulanmaktadır.
