Tüketici hakları, tüketimin bu kadar arttığı günümüz dünyasında bilinmesi mutlaka gerekli olan haklarımız haline gelmiştir. Zira, hukukumuz tüketici haklarını 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile güvence altına almıştır.
Bu yazımızda, tüketici haklarını, ayıplı mal kavramını, tüketici hakem heyetini ve heyete nasıl başvurulacağını sık sorulan sorular eşliğinde sizler için açıklayacağız. Makalemizi okuduktan sonra merak ettikleriniz için yorumlar kısmından bizlerle iletişime geçebilirsiniz.
Ürün İadesinde Tüketici Hakları Nelerdir?
Mağazadan bir ürün aldınız ve eve geldiğinizde ürünü beğenmediğinizi iade etmek istediğinizi fark ettiniz. Maalesef, kanun gereği mağazalarda yapılan peşin satın alımlarda, alınan üründe bir ayıp yoksa tüketicilerin iade etme veya değişim isteme hakkı yoktur. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un temel amacı tüketicinin zararını tazmin etmektir. Bunun için temel şart alınan ürün veya hizmette ayıp veya kusurun var olmasıdır. Ancak satın alım esnasında mağaza veya ilgili satıcı size değişim veya iade konusunda bir güvence vermiş ve bu konuda anlaşılmış ise iade veya değişim hakkınız olacaktır.
Cayma Hakkı Nedir?
Bazı alışveriş türlerinde, mal ayıplı olmasa bile tüketiciye cayma hakkı tanınmaktadır. Tüketici, günümüzde popüler hale gelmiş olan uzaktan yapılan alışverişlerde, taksitli alışverişlerde ve kapıdan yapılan satışlarda mal ayıplı olmasa dahi cayma hakkına sahiptir. İnternet, telefon gibi araçların kullanımı ile yaptığınız uzaktan alışverişlerde ve kapıdan yapılan satımlarda 14 gün içerisinde şart sunmaksınız cayma hakkınız vardır. Taksitle yaptığınız alımlarda ise 7 gün içerisinde şartsız cayma hakkınızı kullanabilirsiniz. Tüketici cayma hakkını kullandığını, satıcıya yazılı olarak bildirmelidir. Satıcı cayma bildirimini aldığına dair teyit bildiriminde bulunarak ürün bedelini 14 gün içerisinde kesinti yapmaksızın iade etmek durumundadır. İnternette, değişim ve iade yoktur şeklinde belirtilmesi hukuk dışıdır. İstisnai olarak, açılması halinde bozulacak veya son kullanma tarihi kısa olan ürünlerde, size özel hazırlanmış ürünlerde, hijyen açısından iadesi uygun olmayan ürünlerde ve kopyalanma tehlikesi olan kitap, dergi gibi ürünlerde cayma hakkı bulunmamaktadır. Tabi ki bu ürünlerde ayıp çıkması durumunda haklarınız korunmaktadır sadece bu tarz ürünlerde gerekçesiz olarak cayma hakkınız bulunmamaktadır. Cayma hakkını kullanabileceğiniz şekilde yapmış olduğunuz satın alımlarda, örneğin internetten bir kıyafet aldığınızı varsayalım, bu kıyafeti olağan bir gözden geçirme ve deneme sonrasında cayma hakkınızı kullanarak iade edebilirsiniz. Fakat aldığınız ürünü dışarda gezerken giyer veya bir süre kullanırsanız cayma hakkı yitirilmiş olacaktır.
Ayıplı Mal Nedir?
Ayıplı mal, sahip olması gereken özellikleri taşımayan, tarafların kararlaştırmış oldukları niteliklere sahip olmayan, sözleşmeye aykırı olan mallardır. Reklamında, ambalajında, kılavuzunda veya satıcının belirttiği özelliklerde bir ürün veya hizmet almak sizin en doğal hakkınızdır. Aldığınız mal veya hizmette, satıcının belirttiği özellikler karşılanmıyor ise veya reklamında, ambalajında, etiketinde, tanıtımlarında gösterilenden farklı bir mal veya hizmet size sunulmuşsa ayıbın varlığı karşımıza çıkmaktadır. Satıcı sözleşmeye konu mal veya hizmeti sözleşmede belirtilen niteliklerde ve özelliklerde tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür. Eğer beklenen fayda üründen makul ölçüde sağlanmıyor, maddi veya ekonomik eksikler içeriyorsa bu mallarda ayıplı olarak sayılmaktadır. Ayıplı mal ile ilgili kapsamlı bilgiler için Ayıplı mal konumuzu da inceleyebilirsiniz.
Malın Ayıplı Çıkması Durumunda Tüketici Hakları Nelerdir?
Malın ayıplı çıkması durumunda tüketiciye, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 11. maddesinde seçimlik haklar tanınmıştır. Bu seçimlik tüketici hakları;
- Sözleşmeden dönme ve satın alınan ürünü geri verme hakkı,
- Satış bedelinden değer kaybı oranında indirim talep etme hakkı,
- Aşırı masraf gerektirmiyor ise, satılan ürünün ücretsiz olarak tamirini isteme hakkı,
- İmkan dahilinde satılan ürünün, benzeri bir misliyle değişimini talep etme hakkı
şeklinde olup tüketici bu haklardan birini tercih ettiği takdirde satıcı tercih edilen talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Satıcının Sorumluluğu Hangi Durumlarda Ortaya Çıkar?
Aldığınız bir mal veya hizmette ayıp bulunması durumunda, satıcının sorumluluğunun doğması için bazı şartlar vardır. Bunlar, ayıbın mal veya hizmetin değerini düşürmesi, tüketici malı teslim aldığı esnada ayıbın mevcut olması, tüketicinin daha önce bu ayıbı bilmemesi ve ayıbın belirli süreler içinde ileri sürülmesidir. Bu durumda mal ve hizmet sunanların sorumluluğu söz konusu olacaktır. Fakat ayıp tüketiciye bildirilmiş ise, bu bildirim ambalaj, satış belgesi veya sözlü olarak yapılabilir, bu durumlarda satıcının sorumluluğu oluşmamış olur. Tüketicinin ayıbın varlığını bilmesine rağmen alım yapmaya razı olduğu kabul olmuş olur.
Tüketici Tazminat İsteyebilir mi?
Tüketici, bu sebepten bir zarara uğramış ise Borçlar Kanunu genel hükümler uyarınca bu zararın tazminini isteme hakkına da sahiptir. Satıcı, genel hükümler uyarınca tazminat istenildiğinde kusursuzluğunu ispat etmelidir. Aksi takdirde tazminat ödemekle yükümlüdür.
Seçimlik Haklarda Süre Kaç Gündür?
Tüketici, seçimlik haklarından olan ücretsiz olarak onarımı veya malın benzeri bir misliyle değişimini tercih ederse, bu talep satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilebilir. Talebin yöneltilmesinden itibaren otuz iş günü içerisinde talebin yerine getirilmesi zorunludur. İstisnai olarak konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda bu süre otuz iş günü değil altmış iş günü olarak düzenlenmiştir. Diğer seçimlik hakların tercihinde derhal iade esastır.
Sözleşmede aksi belirlenmediği sürece, ayıplı maldan sorumluluk, tüketiciye teslimden itibaren 2 yıllık zaman aşımı süresine tabidir. Ayıbın ağır kusur veya hile ile gizlenmesi durumunda zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
Tüketici Hakem Heyeti Nedir?
Tüketici hakem heyeti, tüketiciye yönelik uygulamalarda uyuşmazlık doğması konusunda bu uyuşmazlığa çözüm bulmak amacıyla kurulmuş heyetlerdir. Türkiye genelinde, kurulduğu 1995 tarihinden bu güne kadar 16 milyondan fazla uyuşmazlığın heyet tarafından çözüme ulaştırıldığı belirtilmektedir.
Tüketici Hakem Heyetine Başvuru İçin Parasal Sınır Nedir?
2023 yılı itibariyle Tüketici hakem heyetine başvuru için üst limit arttırılmıştır. 66 bin liranın altında olan uyuşmazlıklarda tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu veya tüketici işleminin yapıldığı yerdeki İl veya İlçe tüketici hakem heyetine başvuru yapabilirsiniz.
Söz konusu uyuşmazlık 66.000 TL’nin üzerinde ise tüketici hakem heyetine başvurulmaz. Bu durumda, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73/A maddesi gereğince; dava şartı olan arabuluculuğa ve tüketici mahkemelerine, eğer tüketici mahkemesi bulunmuyor ise asliye hukuk mahkemelerine başvurmanız gerekmektedir.
Tüketici Hakem Heyeti Başvurusu Nasıl Yapılır?
Tüketici haklarıyla ilgili şikayette bulunmak için, tüketici hakem heyetine; elden, posta yoluyla veya e-devlet (TÜBİS) üzerinden başvuru yapılabilir. Sözlü başvuru yapılamadığı gibi başvurunuzu saymış olduğumuz yollar ile şahsen veya avukat aracılığında yapabilirsiniz. Başvurularınızı, Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan başvuru formu ile birlikte yapabilirsiniz. Delillerinizi muhafaza etmenin, lehinize karar verilmesi açısından önemli olduğunu hatırlatmakta fayda var.
E-devlet üzerinden, TÜBİS aracılığı ile yapılan başvurularda, başvuru formunuzun eksiksiz olarak doldurulduğundan ve varsa elinizdeki belge ve bilgilerin sisteme eksiksiz olarak yüklediğinden emin olunuz.
Hangi Tüketici Hakem Heyetine Başvurulur?
Başvurular, tüketicinin yerleşim yeri veya tüketici işlemin yapıldığı yerin Tüketici Hakem Heyetine yapılabilir. tüketici hakem heyeti kurulmamış olan ilçelerde ise o ilçe için Bakanlıkça belirlenen tüketici hakem heyeti yetkilidir.
Tüketici Hakem Heyetlerine Yapılan Başvurular Nasıl İncelenir?
İncelemeler dosya üzerinden yapılır. Gerekli hallerde taraflar ve bilirkişi de tüketici hakem heyeti tarafından dinlenebilir. Heyet, her türlü bilgi ve belgeyi taraflardan veya ilgili kişi, kurum ve kuruluşlardan talep edebilir. Talep ile istenen bilgi ve belgelerin sunulması için, talebin muhattabına, en fazla talebin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün süre tanınır.
Tüketici Hakem Heyetleri Ne Kadar Sürede Karar Verir?
Başvurular, başvuru tarihi ve sırasına göre görüşülmekle birlikte en geç 6 ay içerisinde görüşülüp karar verilir. Başvurunun niteliğine göre bu süre en fazla 3 ay daha uzatılabilir. Yani, tüketici hakem heyetine hakkınızı aramak için başvuru yaptığınızda en geç 9 ay içerisinde görüşülüp karar verilmesi gerekir. Bu süreçte taraflar uzlaşır ise uzlaştıklarına dair bilgi ve belgelerin tüketici hakem heyetine iletilmesi gerekmektedir.
Heyetin verdiği kararlar bağlayıcıdır ve tarafları bağlar. Verilen kararın yerine getirilmesi gerekir. Eğer karar yerine getirilmez ise; Kararın yerine getirilmesi için heyet kararına dayanarak ilgili icra dairesine başvurabilirsiniz.
Tüketici Hakem Heyeti Kararlarına İtiraz Nasıl Edilir?
Kararın size tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde, tüketicinin yerleşim yeri veya tüketici hakem heyetinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine itiraz etme imkanı bulunmaktadır. Tüketici mahkemesi bulunmayan yerlerde ise asliye hukuk mahkemelerine itiraz edilmektedir.
Tüketici Hakları Şikayet Telefon Numarası Nedir ?
Tüketiciler, karşılaştıkları sorunlarla ilgili Alo 175 tüketici danışma hattı üzerinden bilgi alabilirler.
Bu yazımızda, tüketici haklarını ve bu hakların nasıl aranabileceğini sizler için derledik, sizlerde tüketici hakları ile ilgili aklınıza gelen her türlü soruyu aşağıdaki form aracılığı ile bizlere iletebilirsiniz.
