Hizmet tespit davası konusuna girmeden önce; iş hayatında en sık karşılaşılan sorunlardan biri, işveren tarafından sigortalı işçilerin Kuruma bildirilmemesi veya işçilerin ücretlerinin daha az bildirilmesi dolayısıyla eksik sigorta primi ödenmesi hususudur. Peki bu durumda kişilerin yapabilecekleri nelerdir? Bu durumu telafi edebilecek herhangi bir hukuki yol var mıdır? İş sözleşmesine sosyal güvenlik hakları ile ilgili konulan maddelerin geçerliliği nedir?
Bu makalemizde hizmet tespit davası ile ilgili merak edilen birçok soruya cevap bulabileceksiniz. Makalemizde bulamadığınız sorular veya konu ile ilgili işçi avukatı hizmetinden yararlanmak için sitemizde bulunan iş hukuku avukatı sekmesini ziyaret edebilir ayrıca avukata sor hizmetimizden yararlanarak sorularınızı iletebilirsiniz.
Sigortasız İşçi
Sigortasız işçi kavramı sanılanın aksine hukukumuzda mevcut değildir. Kanunlarımızda sigortalılığın başlangıcı yani kişinin sigortalı sayılması durumunun genel olarak işe başlama ile gerçekleştiği kabul edilir. Ayrıca işveren veya işçi tarafından SGK’ ya herhangi bir bildirim veya tescil yapılmaksızın kişi sigortalı sayılır. Dilimize sigortasız işçi olarak yerleşen kavram aslında kelime anlamı ile yanlıştır. Hukukumuzda böyle bir kavram olmadığı gibi sigortalılığın zorunlu oluşu benimsenmiştir. Sigortasız çalışmak kanunen mümkün değildir. Anayasa uyarınca herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Kişilerin sahip olduğu bu hak kaldırılamaz, azaltılamaz, vazgeçilemez ve devredilemezdir. İş sözleşmesine bu yönde konan hükümler veya sözlü olarak bu yönde yapılan anlaşmalar geçersizdir. Hukuken hiçbir anlamı bulunmamaktadır. Bunun sonucu olarak da hizmet tespit davasından feragat mümkün değildir. Nitekim bu husus Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Sigortalılığın zorunlu oluşu (…)” başlıklı hükmünde de belirtilmiştir. Hizmet tespit davası ise kişilerin zedelenen sosyal güvenlik haklarına kavuşmaları için başvurulan hukuk yoludur.
İş kazası geçirdiyseniz ve sosyal güvenlik haklarınızdan mahrum bırakıldığınız için tedavi zorluğu yaşıyorsanız, hak kaybı yaşamamak için sitemizde bulunan iş kazası makalemizi de okumanızı tavsiye ederiz. İş kazası ile ilgili konularda avukat hizmetinden yararlanmak istiyorsanız sitemizde bulunan iş kazası avukatı sekmesini ziyaret ederek konusunda tecrübeli ve uzman avukatlarımız ile iletişim kurabilirsiniz.
Sigortasız İşçi Çalıştırma
İşveren tarafından kişinin sigortalılığının Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu zorunluluğun yanında sigortalı da sigortalılığını Kuruma bildirebilir. Bu hususta dikkat edilmesi gereken husus kişinin kendi sigortalılığını Kuruma bildirmemesi aleyhine delil teşkil etmeyecektir. Kanun bunu açıkça düzenlemiştir. Yani işçinin sigortalılığını bilerek, isteyerek veya zoraki olarak kuruma bildirmemiş olması onun sosyal güvenlik hakkını kullanamayacağı anlamına gelmediği gibi açılan hizmet tespit davasında da aleyhine delil olarak sunulamayacaktır.
Kişinin sigortalılığının Kuruma bildirilmemesi, verilen bilgilerin yanlış veya eksik bildirilmesi durumunda işverenin sorumluluğu doğacaktır. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 102 uyarınca, yapılan ihlalin niteliğine ve ihlalin sürdüğü zamana göre işverene idari para cezası verilecektir.
Hizmet Tespit Davası Eksik Prim
İşveren tarafından bildirinin eksik veya yanlış yapılması hizmet tespit davasının konusunu oluşturur. Ayrıca işverenin sorumluluğunu da doğuracaktır. Nitekim bu durumu ihlal eden en basit davranışlar bile yaptırıma tabi tutulmaktadır. Sosyal güvenlik hakkından vazgeçilemeyeceği gibi bu hakkın azaltılması da söz konusu olamaz. Kişinin asıl aldığı ücretin Kuruma az bildirilmesi sıkça karşılaşılan durumlardan biridir. Genellikle işçilerin aldığı ücretin bir kısmı banka üzerinden yatırılırken Kuruma bildirilmeyen kısmı elden işçilere verilmektedir. Oysa ki işverenler, sigortalıların primlerini eksiksiz olarak ödemekle yükümlüdürler.
İşverenin yükümlülüklerinden biri de eşit davranma yükümlülüğüdür. İşyerinde ayrımcılığa uğradığınızı düşünüyorsanız ayrımcılık tazminatı ile ilgili makalemizi okumayı unutmayın.
Eksik Sigorta Günü
Sigorta primi ücretinin miktarı dışında kişinin sigortalı olarak çalıştığı gün sayısının Kuruma eksik bildirilmesidir. Bu durumda işçi hizmet tespit davası açarak sigortalı olarak bildirilmeyen günlerin sigortalı sayılmasını sağlayabilir.
Hizmet Tespit Davası Nedir?
Çalışanın sigortalı olarak Kuruma bildirilmemesi, sigorta priminin hiç ödenmemesi veya eksik ödenmesi, Kuruma bildirilen düşük ücret nedeniyle sigorta priminin olması gerekenden az ödenmesi ve sigortalı sayılan gün sayısının Kuruma eksik bildirilmesi durumlarında işçilerin uğradığı hak kayıplarını telafi etmek için açılan dava, hizmet tespit davasıdır. Mahkeme kararıyla sigorta primi ödenmeksizin çalışmanın yani günlük kullanımdaki anlamı ile sigortasız işçiliğin, eksik veya yanlış tutarda sigorta primi ödendiğinin tespiti halinde sosyal güvenlik haklarının kullanımında mahkeme kararında belirtilen prim ödeme gün sayıları ve prim tutarı dikkate alınacaktır. Bu davanın sonucunda kişi, kuruma bildirilmediği günler için geçmişe dönük olarak sigortalı sayılır. Böylece sosyal güvenlik haklarından buna göre yararlanır.
Hizmet Tespit Davası Kazanılırsa Ne Olur?
Hizmet tespit davası kişinin lehine sonuçlanırsa işçinin talep ettiği yıllar içerisindeki sigorta primleri işveren tarafından ödenir. Sadece sigorta primleri değil, bu dönemde işleyen yasal faiz de işçiye ödenir. İşveren aynı zamanda bu dönem içerisinde vergi dairesine ödenmeyen gelir vergisini de ödemek zorundadır. SGK ve vergi dairesi söz konusu dönem için işverene ceza kesebilir. Ceza verilmesi halinde işveren bu cezayı da ödemekle yükümlü olacaktır.
Hizmet Tespit Davası Zamanaşımı
Hizmet tespit davası hak düşürücü sürenin işlediği bir dava çeşididir. Bunun anlamı ise kanundan belirtilen sürenin geçmesinden sonra bu davanın açılabilmesi mümkün değildir. Nitekim hak düşürücü süre hakkın ortadan kalkmasına neden olmaktadır.
Hizmet Tespit Davası Hak Düşürücü Süre
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 86 uyarınca, hak kaybına uğrayan sigortalılar, hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde hak kaybının telafi edilmesini hizmet tespit davası açarak mahkemeden isteyebilir. Kanunun belirttiği süre zamanaşımı süresi değil hakkın ortadan kalkmasına neden olan hak düşürücü süredir. Dava açabilmek için 5 yıllık sürenin kaçırılmaması gerekmektedir.
Hizmet Tespit Davası ve İşçi Alacakları
Hizmet tespiti ve işçi alacaklarının tahsili aynı dava içerisinde ileri sürülemez. Daha önce tartışmalı olan bu konu Yargıtay’ın örnek kararları neticesinde kısmen tartışmaya kapanmıştır. Bunun nedeni yargılama esasları ve talep dayanaklarında esaslı farklılıklar bulunmasıdır. Eğer ki bu iki talep aynı dava dilekçesinde talep edilirse, hakim davaların ayrılmasına karar verir. Sonuç olarak 2 ayrı dava üzerinden talepler incelenecektir.
Sigorta Priminin Eksik Yatırılması ve Haklı Nedenle Fesih
Kanun, Yargıtay’ın istikrar kazanmış görüşü ve mahkeme uygulamaları ile sabittir. İşçinin sigortalı olarak Kuruma bildirilmemesi, sigorta priminin eksik ödenmesi veya Kuruma bildirilen düşük ücret nedeniyle eksik sigorta primi ödenmesi halinde hizmet tespit davası açılabileceği gibi, işçinin haklı nedenle fesih hakkı da bulunmaktadır.
Hizmet Tespit Davası Yargıtay Kararları
Konuyla ilgili örnek bir Yargıtay kararında şu ifadeler kullanılmıştır; “Somut olayda, davacı taraf, sigorta primlerinin ödenmemesi sebebiyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshettiğini iddia etmiş, davalı taraf ise davacının istifa ederek işten ayrıldığını savunmuştur. Her ne kadar mahkemece, davacının istifa ettiği ve istifa eden işçinin kıdem tazminatına hak kazanamayacağı gerekçesiyle kıdem tazminatı talebinin reddine karar verilmiş ise de; tüm dosya kapsamına göre davacının 16.09.2010 tarihinde geçmiş çalışmalarına yönelik sigorta primlerinin ödenmemesi nedeni ile iş sözleşmesini haklı sebeple feshettiği anlaşılmaktadır. Mahkemece kıdem tazminatı talebinin kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe reddine karar verilmiş olması hatalıdır. (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2017/45702 E., 2018/1877 K. ve 06.02.2018 tarihli ilam)
Sosyal güvenlik hakkı işçilerin en önemli haklarından biridir. Bu hakkınızdan eksiksiz yararlanmak istediğiniz için işten çıkarıldıysanız işçi hakları veya işinizden istifa ettiyseniz istifa eden işçinin hakları konulu makalemizi okumayı unutmayın. Talep edebileceğiniz işçi alacaklarının tutarını öğrenmek için sitemizde bulunan tazminat hesaplama sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Hizmet Tespit Davası Arabuluculuk
Hizmet tespit davası, İş Kanunu’nda öngörülen zorunlu arabuluculuk kapsamının dışındadır. Bu demek oluyor ki bu davayı açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Farklı bir alacak talebiniz varsa öncelikle iş davalarında arabuluculuk konulu makalemizi okumanız menfaatinize olacaktır.
